Orta Doğu coğrafyasında, hatta; Mısır, Libya, Tunus'ta MÖ de MS da Çerkeslerin varlığını her önemli tarihi vakıanın içerisinde görebilirsiniz. Mesela; Firavunlar döneminde de Çerkesler ( Adiğeler ) vardır. İslam sonrasının da önemli figürlerindendirler. Çünkü Memlük Sultanlığını Çerkesler ( Adiğeler ) kurmuştur. Osmanlı Devletinde de hep varlardı. Selçükilerin Anadoluda varlığından bahsederken, Çerkeslerde yanlarındadır. Osmanlıya Sadrıazamlık yapmış bir çok çerkes vardır. Osmanlının son dönemlerinde başta Libya ve Mısır olmak üzere, Filistinde, Suriye'de işgalci, emperyalistlere karşı yapılan savaşlarda hep ön cephelerde olmuşlardır. Zaten, Çerkeslerin bölgeye yerleştiriliş sebeplerinden biride Osmanlıya karşı isyan ve işgallerin engellenmesiydi. Netice de Kurtuluş Savaşının önemli simaları arasında Çerkeslerin sayılarıda az değildir. Suriye mevzusuna dönecek olursak; Çerkesler Suriye'de de zaten varlardı ama 21 Mayıs 1864 Rus - Çerkes Savaşının Çerkeslerin yenilgisiyle neticelenmesinden sonra, bölgeye kimi belgelere göre 100 binin üzerinde kimi belgelerde 70 bin civarında Çerkes aile Suriye'ye yerleştirilmiştir. Sürgün çocukları Çerkesler ( Adiğeler ) Osmanlı Sultanları 1864 ten sonra Suriye - Filistin güzergahına iki defa Çerkesleri iskan etmiştir. İkinci iskanda Rusya'nın baskısıyla Balkanlardaki Çerkes nüfusunun bir kısmı Sultan II ci Abdülhamid döneminde İstanbul - Medine( Hicaz Demiryolu ) hattının güvenliği için yerleştirilmişlerdir.. Suriye'de muhaliflerin Esed mezalimine son vermesiyle beraber; Suriye'de ki etnik yapı çok dillendirilmeye başlandı. Buna göre Suriye'de Arab, Kürt, Türkmen, Süryani, Çerkes, Ermeni, ve dahi azar azar nüfuslarla Arnavut, Boşnak, Rum nüfusta var. Bütün bu renkli mozayikte Suriye nüfusunun % 75 itibariyle Sünni, % 8 Dürzi, Asur, Nusayri ( Alevi ), % 7 civarında da Hristiyan nüfus vardır. Çerkesler Sünni nüfusa dahil olarak hesaplanıyorlar. Çerkesler Suriye'de etnik yapının % 1.5 una tekabül ediyorlar. Bu oranın 300 - 350 bin arası nüfusa denk geldiği bilgi olarak paylaşılır. Üzülerek ifade edelim; Çerkesler 60 yılı aşkın Esed iktidarında unutulmuş olarak yaşadılar. Sadece Ahmet Davutoğlu'nun Dışişleri Bakanı olduğu dönemde bir operasyonla önce Beyrut'a oradanda Türkiye'ye nakledilen 180 civarında Çerkes vardır. 60 yıllık Esed döneminde, özellikle iç savaş döneminde 30 bin Çerkesin hayatını kaybettiği biliniyor. Suriye'li Çerkeslerde Suriyedeki iç karmaşadan olabildiğince etkilendir. Suriyeli İslam alimi, yazar, mütefekkir Üstad Cevdet Said de Suriye'nin Golan Tepelerinde yer alan dört Çerkes köyünden biri olan Bi’ru’l-Acem de dünyaya gelmiş ve 2012 de İstanbul'a yerleşmiştir. Üstad Cevdet Sait'i ( 31 Ocak 1931 - 30 Ocak 2022 ) bu vesileylede rahmetle anmış olalım. Suriye'de yeni rejimin tüm tarafları kucaklayacak biçimde şekilleneceği ümit ve beklentisi var. Suriye toplumu sadece Esed döneminde zulüm görmedi; Son yüzyılda İngiliz, Fransız ve Siyonist istilacıların zulümleriyle yoğrularak bugüne geldi. Temenni edelim Suriyede tüm kesimleri kucaklayan, sulh ü sükunet dolu bir sistem icra edilsin. Suriye'nin, hatta, bölge ülkelerin buna ihtiyacı var. Vesselam..